सर्वप्रथम सर्वांचे या ब्लॉगवर हार्दिक स्वागत .
अपघातानेच
काही व्यक्ती एखाद्या क्षेत्राकडे वळतात , त्यापैकी मी एक . फेब्रुवारी २००७
पर्यंत लिखाण या क्षेत्राशी दुरान्वये संबंध नव्हता , जो काही आला असेल
तो विद्यार्थीदशे पुरताच .
पण त्या "प्रसंगाने " या क्षेत्रा कडे वळविले .
पण त्या "प्रसंगाने " या क्षेत्रा कडे वळविले .
झालेला प्रसंग असा :
साल २००७ . इयत्ता चौथीची शिष्यवृत्ती परीक्षा . शिष्यवृत्ती परीक्षा ह्या गुणवत्तेची मापदंड मानावयाचा प्रघात असल्यामुळे संपूर्ण वर्षभर तयारी करून परीक्षा केंद्रावर पोहोचलो . मराठीचा एक तासाचा पेपर संपल्यानंतर मुलगी कु . वैदेही वर्गाबाहेर आली . चेहरा रडवेला . पेपर अवघड गेला का ? असे वारंवार विचारूनही ती स्तब्ध . शेवटी खोदून खोदून विचारल्यावर तिने विचारले ," जर अशीच परीक्षा असते तर
एवढा अभ्यास कशाला करावयाचा ? . त्यापेक्षा खेळले असते तर परवडले असते ."
झाले असे होते की , वैदेहीचा ज्या वर्गात नंबर आला होता त्या वर्गात नवी मुंबई महानगरपालिकेच्या
शाळेतील २२ मुले होती . इतिहास आणि आपल्या परंपरेला जागत पर्यवेक्षक असलेल्या शिक्षिकेने संपूर्ण ५०
प्रश्नाची उत्तरे वर्गात सांगितली . वर हेही सांगितलेकी याविषयी बाहेर कुठे वाच्यता करावयाची नाही .
झाला प्रकार संबधित
केंद्र प्रमुखाच्या निदर्शनात आणला असता मिळालेली उत्तरे जास्त संतापदायक होती
. ते ('तो' हा शब्द जास्त संयुक्तिक
पण आपण आपली पातळी सोडणे योग्य नाही म्हणून ...) म्हणाले ,
" तुम्ही
जास्तच सवेन्दनशील दिसतात , आम्हाला सर्वांचाच विचार करावा लागतो ,
तुम्ही
पालक वैयक्तिक लक्ष देता , महानगरपालिकेतील मुलांचे पालक लक्ष देऊ शकत नाही ,
सरकारने
सर्व शिक्षा अभियानातर्गत विशिष्ट निकालाचे बंधन घातलेले
आहे , मग आम्हाला अशा मार्गांचा अवलंब करावाच लागतो , नियमाने तुम्हाला
परीक्षा केंद्रात प्रवेश मिळू शकत नाही , मी आत्ता तुम्हाला बाहेर
हाकलू शकतो ".
या प्रकारच्या वृतीला "नागडे " ( शिक्षक वर्गाप्रती आदरयुक्त भावना जागृत ठेवून जाणीवपूर्वक हा शब्द वापरात आहे ) करण्याच्या हेतूनेच लढा देण्याचा निर्णय घेतला .
' नगरी' हिसका दाखवल्यानंतर पर्यवेक्षक बदलण्यात आले . सर्व केंद्र ' टाईट' झाले . दुसऱ्या दिवशी झाला प्रकार नवीमुंबई महानगरपालिकेच्या आयुक्तासमोर मांडला . स्टार माझा , DNA या प्रसार माध्यमांनी हा विषय लावून धरला . त्याच शाळेतील एक शिक्षक मराठी वर्तमान पत्राचे पत्रकार असल्यामुळे बहुतांश (नवाकाळ वगळता ) मराठी वर्तमान पत्रांनी हे प्रकरण दाबले . शेवटी मा. अण्णा हजारे , कुमार केतकर याच्याशी सवांद साधला . पत्र लिहले . परीक्षा परिषदेकडे तक्रार केली . सरकारी नियमाप्रमाणे चौकशीचे नाटक चालू झाले . सर्वच सामील असल्यामुळे एकमेकांकडे बोट दाखवणे सुरु झाले . माहिती अधिकाराच्या माध्यमातून हिसका दाखवल्यानंतर ठाणे शिक्षणाधिकारी यांची चौकशी समिती स्थापन झाली ......निकालाने सामुहिक कॉपी वर शिक्कामोर्तब झाले . २५ पैकी १८ मुलांना मराठीत ८८ मार्क्स मिळाले , त्याच विद्यार्थ्यांना इतर विषयात ४० ते ६० मार्क्स मिळाले . वैदेहीला गणितात ९८ मार्क्स मिळाले पण शिष्यवृत्ती हुकली . अखेर ७ वी ला शिष्यवृत्ती तिने मिळवली .असो ....
यातून २ गोष्टी समोर आल्या त्या म्हणजे १) कृत्रिम गुणवत्ता वाढीसाठी सर्रासपणे वापरला जाणारा सामुहिक कॉपी हा "राजमार्ग" आहे , २) ज्या अर्थी शिक्षिका एवढ्या उघडपणे संपूर्ण वर्गाला उत्तरे सांगते त्या अर्थी तिची हि पहिली वेळ नसावी व त्या प्रकारचे निर्देश व पाठीशी घालण्याची हमी संबधीत यंत्र देत असावी . ३) सामुहिक कॉपी हि फक्त ग्रामीण भागात चालते हा केवळ भ्रम आहे , ती शिक्षणाची पंढरी संबोधल्या जाणाऱ्या नवी मुंबई सारख्या शहरात हि चालते ." गरिबाचे ते लफडे , तर श्रीमंताचे प्रेम " या द्र्ष्टीकोनामुळे शहरी भागातील कॉपीचा गवगवा होत नाही इतकेच .
दरम्यानच्या काळात लोकसत्ताचे श्री . आशिष पेंडसे यांनी त्यावर लेख लिहला . त्यांच्याकडे सर्व पत्रव्यवहार पाठवला . त्यांनी त्या वेळेस सांगितले की ,तुमची लेखन शैली EXPRESSIVE आहे ,तुम्ही लिहा आम्ही त्याचा विचार करू ...त्यांना पाठवलेला " शुल्क वाढीचा भडका " हा लेख प्रसिद्ध झाला . तीच लेखनाची सुरुवात . नंतरच्या काळात श्री . प्रसाद केरकर यांचेही बहुमोल सहकार्य लाभले .
प्रश्न फक्त मिळणाऱ्या शिष्यवृत्तीचा नव्हता . अश्या प्रकारातून विद्यार्थ्याच्या मनात न्युनगंडाची भावना निर्माण होऊ
शकते .अभ्यास,शिक्षक , एकूणच शिक्षण व्यवस्थे विषयी घृणा उत्पन्न होऊ शकण्याचा धोका होता . वास्तविक पाहता या तक्रारीचा मला काही फायदा होणार नाही याची जाणीव होती ." ....जाऊद्या .... " या जग रहाटी नियमानुसार मी हि वागू शकलो असतो . यामुळेच यंत्रणा सोकावतात . एका नंतर एक बळी घेत राहतात . हेच दृष्ट चक्र तोडण्यासाठी आजपर्यंत लढा दिला . शिक्षण मंत्री , सचिव , परीक्षा परिषद यांना वारंवार लेख पाठवले . निश्चितपने काही सकरात्मक बदल गेल्या काही वर्षात शिक्षण व्यवस्थेत झाले . अर्थातच ते केवळ माझ्यामुळे झाले मी म्हणणार नाही . त्यात माझा खारीचा वाट आहे हे मात्र निश्चित.
सरकारी यंत्रणा असवेन्द्नशील, निगरगट्ट, गेंड्यांच्या (समस्त गेंडा या प्राण्याची माफी मागून ) कातडीच्या असतात याचा मलाही अनुभव आलाच पण वारंवार पाठपुरावा केल्यास त्यानाही घाम फुटतो हा अनुभवही आला . ....." व्यवस्थेशी आजही संघर्ष चालूच आहे .सरकारी यंत्रणा भी हिलती है, हिलानेवाला चाहिये! " याचाही प्रत्यय आला . सुरुवातीच्या काळात जबरदस्त मानसिक त्रास झाला ,पण आज त्यावेळी उचलेल्या पावलाचे समाधान वाटते . ज्यांनी -ज्यांनी या काळात मानसिक आधार दिला त्या सर्वांचे आभार . सर्व प्रसार माध्यमांचे आभार . महाराष्ट्रातील अनेक वाचकांनी फीडबँक देऊन प्रोस्ताहन दिले त्यांचेही आभार .
आलेल्या अनुभवातून वाचकांना एक गोष्ट विनम्रपणे नमूद करावी वाटते की जेव्हा कुठे समस्या असेल त्या संधर्बात असणाऱ्या विभागाकडे लेखी तक्रार जरूर करावी . लेखी पत्राची सरकारी यंत्रणांना दखल ख्यावीच लागते . आपण प्रथम आपले एक पाऊल पुढे टाकावयास हवे , समोरचा त्यामुळे पाऊल उचलण्यास मजबूर होतो . बहुतांश वेळेला आपण इथेच चुकतो आणि त्यामुळे यंत्रणा आणखीनच मग्रूर बनतात .
या प्रकारच्या वृतीला "नागडे " ( शिक्षक वर्गाप्रती आदरयुक्त भावना जागृत ठेवून जाणीवपूर्वक हा शब्द वापरात आहे ) करण्याच्या हेतूनेच लढा देण्याचा निर्णय घेतला .
' नगरी' हिसका दाखवल्यानंतर पर्यवेक्षक बदलण्यात आले . सर्व केंद्र ' टाईट' झाले . दुसऱ्या दिवशी झाला प्रकार नवीमुंबई महानगरपालिकेच्या आयुक्तासमोर मांडला . स्टार माझा , DNA या प्रसार माध्यमांनी हा विषय लावून धरला . त्याच शाळेतील एक शिक्षक मराठी वर्तमान पत्राचे पत्रकार असल्यामुळे बहुतांश (नवाकाळ वगळता ) मराठी वर्तमान पत्रांनी हे प्रकरण दाबले . शेवटी मा. अण्णा हजारे , कुमार केतकर याच्याशी सवांद साधला . पत्र लिहले . परीक्षा परिषदेकडे तक्रार केली . सरकारी नियमाप्रमाणे चौकशीचे नाटक चालू झाले . सर्वच सामील असल्यामुळे एकमेकांकडे बोट दाखवणे सुरु झाले . माहिती अधिकाराच्या माध्यमातून हिसका दाखवल्यानंतर ठाणे शिक्षणाधिकारी यांची चौकशी समिती स्थापन झाली ......निकालाने सामुहिक कॉपी वर शिक्कामोर्तब झाले . २५ पैकी १८ मुलांना मराठीत ८८ मार्क्स मिळाले , त्याच विद्यार्थ्यांना इतर विषयात ४० ते ६० मार्क्स मिळाले . वैदेहीला गणितात ९८ मार्क्स मिळाले पण शिष्यवृत्ती हुकली . अखेर ७ वी ला शिष्यवृत्ती तिने मिळवली .असो ....
यातून २ गोष्टी समोर आल्या त्या म्हणजे १) कृत्रिम गुणवत्ता वाढीसाठी सर्रासपणे वापरला जाणारा सामुहिक कॉपी हा "राजमार्ग" आहे , २) ज्या अर्थी शिक्षिका एवढ्या उघडपणे संपूर्ण वर्गाला उत्तरे सांगते त्या अर्थी तिची हि पहिली वेळ नसावी व त्या प्रकारचे निर्देश व पाठीशी घालण्याची हमी संबधीत यंत्र देत असावी . ३) सामुहिक कॉपी हि फक्त ग्रामीण भागात चालते हा केवळ भ्रम आहे , ती शिक्षणाची पंढरी संबोधल्या जाणाऱ्या नवी मुंबई सारख्या शहरात हि चालते ." गरिबाचे ते लफडे , तर श्रीमंताचे प्रेम " या द्र्ष्टीकोनामुळे शहरी भागातील कॉपीचा गवगवा होत नाही इतकेच .
दरम्यानच्या काळात लोकसत्ताचे श्री . आशिष पेंडसे यांनी त्यावर लेख लिहला . त्यांच्याकडे सर्व पत्रव्यवहार पाठवला . त्यांनी त्या वेळेस सांगितले की ,तुमची लेखन शैली EXPRESSIVE आहे ,तुम्ही लिहा आम्ही त्याचा विचार करू ...त्यांना पाठवलेला " शुल्क वाढीचा भडका " हा लेख प्रसिद्ध झाला . तीच लेखनाची सुरुवात . नंतरच्या काळात श्री . प्रसाद केरकर यांचेही बहुमोल सहकार्य लाभले .
प्रश्न फक्त मिळणाऱ्या शिष्यवृत्तीचा नव्हता . अश्या प्रकारातून विद्यार्थ्याच्या मनात न्युनगंडाची भावना निर्माण होऊ
शकते .अभ्यास,शिक्षक , एकूणच शिक्षण व्यवस्थे विषयी घृणा उत्पन्न होऊ शकण्याचा धोका होता . वास्तविक पाहता या तक्रारीचा मला काही फायदा होणार नाही याची जाणीव होती ." ....जाऊद्या .... " या जग रहाटी नियमानुसार मी हि वागू शकलो असतो . यामुळेच यंत्रणा सोकावतात . एका नंतर एक बळी घेत राहतात . हेच दृष्ट चक्र तोडण्यासाठी आजपर्यंत लढा दिला . शिक्षण मंत्री , सचिव , परीक्षा परिषद यांना वारंवार लेख पाठवले . निश्चितपने काही सकरात्मक बदल गेल्या काही वर्षात शिक्षण व्यवस्थेत झाले . अर्थातच ते केवळ माझ्यामुळे झाले मी म्हणणार नाही . त्यात माझा खारीचा वाट आहे हे मात्र निश्चित.
सरकारी यंत्रणा असवेन्द्नशील, निगरगट्ट, गेंड्यांच्या (समस्त गेंडा या प्राण्याची माफी मागून ) कातडीच्या असतात याचा मलाही अनुभव आलाच पण वारंवार पाठपुरावा केल्यास त्यानाही घाम फुटतो हा अनुभवही आला . ....." व्यवस्थेशी आजही संघर्ष चालूच आहे .सरकारी यंत्रणा भी हिलती है, हिलानेवाला चाहिये! " याचाही प्रत्यय आला . सुरुवातीच्या काळात जबरदस्त मानसिक त्रास झाला ,पण आज त्यावेळी उचलेल्या पावलाचे समाधान वाटते . ज्यांनी -ज्यांनी या काळात मानसिक आधार दिला त्या सर्वांचे आभार . सर्व प्रसार माध्यमांचे आभार . महाराष्ट्रातील अनेक वाचकांनी फीडबँक देऊन प्रोस्ताहन दिले त्यांचेही आभार .
आलेल्या अनुभवातून वाचकांना एक गोष्ट विनम्रपणे नमूद करावी वाटते की जेव्हा कुठे समस्या असेल त्या संधर्बात असणाऱ्या विभागाकडे लेखी तक्रार जरूर करावी . लेखी पत्राची सरकारी यंत्रणांना दखल ख्यावीच लागते . आपण प्रथम आपले एक पाऊल पुढे टाकावयास हवे , समोरचा त्यामुळे पाऊल उचलण्यास मजबूर होतो . बहुतांश वेळेला आपण इथेच चुकतो आणि त्यामुळे यंत्रणा आणखीनच मग्रूर बनतात .
व्यवस्था परिवर्तन सर्वाना हवे आहे .
प्रश्न आहे तो ते परिवर्तन घडवून आणावयाचे याचा . "शिवाजी जन्माला यायला हवा
पण तो शेजाऱ्याच्या घरात" ( हल्ली तर शिवाजी शेजारी पण नको , कशाला
आपणास त्रास हि वृत्ती वाढत आहे) या वृतीला तिलांजली देणे काळाची गरज आहे .
परिवर्तन हवे ना ! मग सुरवात आपणापासूनच करूया !!
" BE A CHANGE AND U R THE
SOURCE " हाच खरा
व्यवस्था परिवर्तनाचा गुरुमंत्र आहे .
ब्लॉगची संकल्पना व डिझाईन साठी मित्र श्री . अशोक सूर्यवंशी यांचे सहकार्य लाभले , त्यांचेही आभार .
ब्लॉगची संकल्पना व डिझाईन साठी मित्र श्री . अशोक सूर्यवंशी यांचे सहकार्य लाभले , त्यांचेही आभार .
आपल्या
प्रतिक्रीयांच्या विस्तृत प्रतिक्षेत .प्रत्येक लेखाच्या शेवटी प्रतिक्रिया देण्याची सुविधा उपलब्ध आहे .कुठल्याही प्रतिक्रिया खास करून काही
त्रुटी असतील तर अवश्य कळ्वा.
आपले स्वागत आहे . प्रतिक्रिया प्रकाशीत करताना आपला mail id देणे अनिवार्य आहे . प्रतिक्रिया submit करताच आपणास mail id साठी window येईल
आपले स्वागत आहे . प्रतिक्रिया प्रकाशीत करताना आपला mail id देणे अनिवार्य आहे . प्रतिक्रिया submit करताच आपणास mail id साठी window येईल
धन्यवाद !
आपला कृपाभिलाषी ,
सुधीर लक्ष्मीकांत दाणी. भ्रमणध्वनी ९८६९ २२ ६२ ७२
ताक: ब्लॉगच्या डाव्या बाजूला आपणास लेखांची यादी मिळेल , त्यावर जाऊन KLICK केल्यास संपूर्ण लेख वाचता येईल .
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा